Author :
Abstract
Türk kültür tarihinin kadim atlı oyunlarından biri olan kökbörü, günümüzde dahi Türk toplulukları arasında popülerliğini muhafaza etmektedir. Kökbörü yalnızca bir atlı oyun-spor olmanın ötesinde Türk topluluklarını birleştiren bir hüviyete de sahiptir. Erken dönemlerde bozkır insanını savaşlara hazırlayan, askerlik yeteneklerini geliştiren ve kolektif hafızayı canlı tutan bir mahiyette karşımıza çıkmaktadır. Tarihî oyunların, milletlerin karakteristik özelliklerini yansıtmaları, toplum yapısını, duygu ve düşünce tarzını göstermeleri gibi özellikleri vardır. Bu bağlamda Türk topluluklarının asırlarca vazgeçemediği kökbörü oyununu farklı açılardan değerlendirmek elzemdir. Kökbörü; atların, erlerin, mücadelenin ve birlikte hareket kabiliyetinin oyunudur. Her yönüyle bozkır hayatının çetin şartlarını ve bozkırlının ayakta kalma mücadelesini temsil etmektedir. Oyunun isimlendirilmesi, içeriği, mücadele öncesi, esnası ve sonrasındaki pratikler, Türk kültür tarihinin ve inanç hayatının birçok ayrıntısına ışık tutmaktadır. Farklı tarihî kaynaklardaki kayıtlar, destanlar ve Millî yazıtlarımızdan izlerini sürebildiğimiz kökbörü, Türk toplulukları için çok uzun bir zaman zarfında vazgeçilmez atlı oyunlardan olmuştur. Türk kültür tarihinin süreklilik arz eden bu oyunu için, Türk yurtlarının Sovyet işgaline uğraması bir tehdit dönemini temsil etmiş, Sovyet ideolojisi oyunu; iptidai ve sportif niteliklerden yoksun olarak değerlendirmiştir. Ancak Türk devletlerinin bağımsızlıklarını elde etmelerinin ardından, bu tarihî oyun yeniden eski ihtişamına kavuşmuştur. Günümüzde tüm Türk coğrafyalarında yerel ligler, kupalar ve şampiyonalar düzenlenmeye devam ettirilirken, bunun yanı sıra uluslararası düzeyde organizasyonlar da tertip edilmektedir. Bunlardan birisi olan Dünya Göçebe Oyunları’nda oyunun hem kökpar hem de kökbörü olarak iki farklı versiyonu icra edilmektedir. Çalışmamızda Türk dünyasını bir araya getirmeye ve kültürü yaşatmaya devam eden bu atlı oyunun isimlendirilmesi, kökeni ve farklı Türk toplulukları arasındaki icra biçimlerine değinilmiştir. Belirli bir zaman dilimi veya yalnızca tek bir Türk topluluğunun odak alınmadığı çalışmada oyunun güncel durumu ve modern dönemlere doğru kurallar yahut organizasyonlar bağlamındaki yeniliklere de yer verilmiştir. Gayemiz Türk kültür tarihinde devamlılık arz eden bu atlı oyunun gelişim evreleri ve temel dinamiklerine temas ederek Türk dünyası ve akademisindeki çalışmalara katkı sunmaktır.
Keywords
Abstract
Kokboru, one of the ancient equestrian games of Turkic culture history, maintains its popularity among Turkic communities even today. More than just an equestrian game or sport, kokboru possesses a unifying character that brings together Turkic populations. In early periods, it served as a practice that prepared steppe nomads for warfare, enhanced their military skills, and preserved collective memory. Historical games inherently reflect the characteristic features of nations, showcasing their societal structure, emotional disposition, and thought patterns. In this context, it is crucial to evaluate the kokboru game, which has been indispensable to Turkic populations for centuries, from various perspectives. Kokboru is a game of horses, warriors, struggle, and coordinated action. In every aspect, it evokes the harsh conditions of steppe life and the struggle of steppe peoples to survive. The naming of the game, its content, and the practices performed before, during, and after the competition illuminate numerous details of Turkic cultural history and belief systems. Traced through records in various historical sources, epics, and national inscriptions, kokboru remained one of the indispensable equestrian games for Turkic populations over an extensive period. The Soviet occupation of Turkic territories posed a threat to the continuity of this enduring game in Turkic cultural history, as Soviet ideology deemed the game primitive and devoid of sporting value. However, following the independence of the Turkic states, this historical game regained its former glory. Today, while local leagues, cups, and championships continue to be organized across all Turkic geographies, international events are also being held. One of these, the World Nomad Games, features two distinct versions of the game: Kokpar and Kokboru. This research examines the naming, origins, and practices of this equestrian game, which continues to unite the Turkic world and preserve its cultural heritage among Turkic populations. The research is not limited to a specific time period or a single Turkish community, but also encompasses the current state of the game and innovations in terms of rules or organizational structures in the modern era. We aim to contribute to scholarly work on the Turkic world by discussing the developmental stages and fundamental dynamics of this equestrian game, which has shown persistent continuity throughout Turkic cultural history.
